S3. E8. Dutch Expressions - Het hek is van de dam
Hallo allemaal. Ik ben Kathelijn, "YourDutchCoach". In deze podcast leer je de Nederlandse taal en cultuur op een leuke en toegankelijke manier kennen. Vandaag gaan we het hebben over de Nederlandse uitdrukking: "het hek is van de dam." De transcripties van mijn podcastafleveringen staan op mijn website: www.yourdutchcoach.nl.
Laten we beginnen met de betekenis. De uitdrukking "het hek is van de dam" betekent dat de controle weg is, en dat iedereen zijn gang gaat. Je kunt het vergelijken met "alle remmen zijn los" of "het is een chaos." Vaak wordt het gebruikt in situaties waarin mensen plotseling heel uitbundig of ongeremd gedrag vertonen.
De oorsprong van deze uitdrukking komt uit de landbouw. Een dam is een waterkering, en een hek op de dam houdt het vee binnen. Als dat hek weg is – als het hek van de dam is – dan lopen de koeien of schapen weg, en is er geen houden meer aan. Het geeft dus letterlijk aan dat er geen controle of begrenzing meer is.
Hoe gebruik je deze uitdrukking in het dagelijks leven? Stel je voor: je werkt op een school en het is bijna vakantie. De laatste dag zijn er geen lessen meer, de leerlingen zijn druk, en overal wordt muziek gedraaid en worden waterballonnen gegooid. Dan kun je zeggen: "Vandaag is het hek echt van de dam op school."
Een ander voorbeeld: je organiseert een feestje, en het begint rustig. Maar na middernacht gaan de voetjes van de vloer, wordt er luid gezongen, en danst iedereen op de tafel. Dan zeg je lachend: "Het hek is van de dam!"
Ook in politieke of maatschappelijke contexten hoor je deze uitdrukking wel eens. Bijvoorbeeld als er een nieuwe wet komt die bepaalde beperkingen opheft, en mensen daar massaal gebruik van maken. Dan zegt iemand: "Sinds die regel is afgeschaft, is het hek van de dam."
Het is dus een uitdrukking die je gebruikt om aan te geven dat iets uit de hand loopt – in positieve of negatieve zin. Soms klinkt het grappig, maar het kan ook serieus zijn. Bijvoorbeeld bij rellen na een voetbalwedstrijd: "Na het laatste fluitsignaal was het hek van de dam."
Je zou ook kunnen zeggen: "Als we geen duidelijke regels opstellen, is straks het hek van de dam." Daarmee waarschuw je voor een situatie waarin mensen zomaar alles doen wat ze willen.
Deze uitdrukking laat goed zien hoe Nederlanders met taal soms op beeldende wijze grenzen en vrijheid benoemen. En hoewel het beeld van een hek en een dam misschien wat ouderwets lijkt, wordt het nog volop gebruikt in moderne situaties.
Je kunt de uitdrukking oefenen door de volgende zinnen te herhalen. Ik zeg de zin telkens voor en jij herhaalt de zin.
Wanneer het hek van de dam is, doet iedereen wat hij wil.
Wanneer het hek van de dam is, doet iedereen wat hij wil.
Na het laatste doelpunt was het hek van de dam.
Na het laatste doelpunt was het hek van de dam.
Zonder toezicht is het hek snel van de dam.
Zonder toezicht is het hek snel van de dam.
Als je geen regels hebt, is het hek van de dam.
Als je geen regels hebt, is het hek van de dam.
Tijdens het feest was het hek echt van de dam.
Tijdens het feest was het hek echt van de dam.
We moeten snel ingrijpen, anders is het hek van de dam.
We moeten snel ingrijpen, anders is het hek van de dam.
Nu het hek van de dam is, wordt het lastig om het terug te draaien.
Nu het hek van de dam is, wordt het lastig om het terug te draaien.
Bedankt voor het luisteren naar deze aflevering van "YourDutchCoach." Als je vragen hebt of suggesties voor toekomstige afleveringen, laat het me dan weten. Tot de volgende keer, en veel succes met het leren van de Nederlandse taal!